بورس چیست؟ بررسی پذیره نویسی و عرضه اولیه در بورس

در برخی از موارد پذیره نویسی و عرضه اولیه به علت شباهتی که دارند ممکن است اشتباه گرفته شوند به همین منظور در این مقاله از آکادمی حامی سرمایه پارسیان به توضیح مفصل بورس، پذیره نویسی و عرضه اولیه، پرداخته‌ایم. درواقع پذیره ‌نویسی قبل از تأسیس شرکت انجام می‌شود و همانند قراردادی بین سرمایه‌گذار و مؤسس است که سرمایه لازم برای تأسیس شرکت تأمین شود. در نهایت پس از ثبت شرکت، وارد بازار فرابورس خواهد شد.

اما در عرضه اولیه شرایط کمی متفاوت است. معمولاً شرکت‌هایی به بازار بورس اوراق بهادار می‌پیوندند که چندین سال از فعالیتشان گذشته باشد. زمانی که یک شرکت بخشی از سهام خود را برای فروش در بازار بورس قرار می‌دهد برای اولین‌بار سفارش‌گذاری انجام می‌شود و متقاضیان سفارش خرید ثبت می‌کنند. به این پیشنهاد اولیه خرید که برای اولین‌بار ایجاد می‌شود عرضه اولیه گفته می‌شود. در ادامه مقاله که بخشی از آموزش بورس در مشهد آکادمی حامی سرمایه می باشد، بیشتر راجع به تفاوت عرضه اولیه و پذیره نویسی صحبت کردیم و مباحث بین این دو را خیلی دقیق‌تر بازگو کرده‌ایم.

بورس چیست؟

بورس بازاری است که در آن دارایی جابه‌جا می‌شود و این دارایی می‌تواند در شکل‌های مختلفی مثل بورس کالا، بورس اوراق بهادار و… باشد. البته در بازاری مثل فارکس ارز جابه‌جا می‌شود و این نوع بازار در ایران فعال نیست. سرمایه‌گذاران این بازار بر اساس خریدوفروش اوراق بهادار، کالا و… کسب سود می‌کنند. البته این بازار یک‌طرفه نیست و همیشه سرمایه‌داران سود نمی‌کنند و گاهی نیز متحمل ضرر می‌شوند. به بیان ساده‌تر بورس بستری است برای ایجاد معاملات اوراق بهادار.

بازار بورس ایران به چهار دسته تقسیم‌بندی می‌شوند که هرکدام از این بازار‌ها تکنیک‌های مخصوص به خود دارد.

بازار بورس ایران شامل چهار دسته:

• فرابورس: این نوع بازار شرکت‌های کوچک‌تری است که شرایط ورود به بازار بورس اوراق بهادار را ندارند. اغلب شرکت‌های که از طریق پذیره نویسی ثبت شده‌اند به این بازار وارد می‌شوند ولی اکثر شرکت‌های بزرگ به صورت عرضه اولیه به بازار بورس وارد می‌شوند که این یکی از تفاوت عرضه اولیه و پذیره نویسی را نشان می‌دهد.
• بورس اوراق بهادار: در این نوع بورس اوراق بهادار، سهام شرکت‌ها و… خریدوفروش می‌شوند.
• بورس کالا: در این نوع بورس کالا خریدوفروش می‌شود.
• بورس انرژی: با هدف نظم‌بخشی، نظارت و تسهیل معاملات حاملان انرژی و دارایی‌های بر پایه حاملان انرژی به وجود آمده است.

بازار فرابورس خود ۶ دسته است:

• بازار اول

• بازار دوم

• بازار سوم

• بازار پایه (زرد، نارنجی، قرمز)

• بازارهای ابزار نوین

• بازار شرکت‌های کوچک و متوسط (SME)

پذیره نویسی چیست؟

در ادامه مقاله بورس و پذیره نویسی، به توضیح پذیره نویسی میپردازیم، شرکت‌ها در هنگام تأسیس به سرمایه‌گذار جهت تأمین سرمایه اولیه نیاز دارند و مؤسسین برای جذب این افراد از طریق پذیره نویسی اقدام می‌کند. پذیره نویسی عملی حقوقی است که سرمایه‌گذار موظف است بخشی از سرمایه اولیه شرکت را بپردازد.

پذیره ‌نویسی پس از امضا تمام مؤسسان شرکت و ارائه طرح به اداره ثبت شرکت‌‌ها انجام می‌پذیرد و اداره ثبت پس از بررسی طرح آن را منتشر می‌کند. سپس سرمایه‌گذاران با دیدن شرکت و بررسی آن شرکت مبلغ موردنیاز را پرداخت می‌کنند. (این مبلغ باید حداقل 35 درصد مبلغ تعهد شده باشد) در واقع سرمایه‌گذار متعهد می‌شود مبلغ موردنیاز را در ازای خرید اوراق بهادار تأمین نماید. این موضوعات تفاوت عرضه اولیه و پذیره نویسی را نشان می‌دهد.

در پذیره‌نویسی سرمایه‌گذاران بر روی شرکتی سرمایه‌گذاری می‌کنند که هنوز تأسیس نشده است. این نوع سرمایه‌گذاری ریسک بالایی که دارد؛ پس از ترقی شرکت سود خوبی نصیب سرمایه‌گذاران خواهد شد. همچنین این افراد در پذیره‌نویسی سهام جدید شرکت اولویت خواهند داشت. در پذیره نویسی قیمت ثبت سفارش ثابت و برابر 1000 ریال به‌ازای هر سهم است و مدت‌زمان ثبت سفارش برای متقاضیان حداکثر 30 روز است.

از آنجایی که این شرکت‌ها پس از فروش سهام خود به سرمایه‌گذاران تبدیل به سهامی عام شده‌اند؛ بازگشایی سهم آنها در بورس به شرطی انجام می‌پذیرد که شرکت تأسیس شده باشد و مجوزهایی که لازمه گرفته شده باشد. این فرایند ممکن است ماه‌ها طول بکشد. پس از بازگشایی این شرکت‌ها معمولاً در بازارهای پایه فرابورس منتشر می‌شوند.

مطالب اعلامیه پذیره نویسی چیست؟

مطالبی که در اعلامیه منتشر می‌شود یکی از تفاوت عرضه اولیه و پذیره نویسی را نشان می‌دهد. این اطلاعات باید به‌صورت جامع باشد تا سرمایه‌گذاران اطلاعات لازم را از شرکتی که قصد دارند روی آن سرمایه‌گذاری کنند به دست آورند. این اطلاعات شامل موارد زیر است:

• نام شرکت
• شرحی از فعالیت سازمان و یا شرکتی که قرار است در آینده تأسیس شود.
• مرکز اصلی شرکت در کجا قرار دارد و مکان شعب آن در صورت نیاز.
• برای ثبت شرکت چه میزان زمان نیاز است؟
• خلاصه‌ای از رزومه مؤسسین شرکت و فعالیت‌های آنها در زمینه‌های مشابه
• آدرس و محل اقامت مؤسسین
• بررسی سرمایه غیرنقدی شرکت، شرحی از موجودی و مواد اولیه و مصرفی همچنین تجهیزات مورداستفاده در شرکت
• در صورتی که مؤسس‌های شرکت مزایا و شروطی برای خود در نظر گرفته‌اند شرح دقیق شروط چیست.

و بسیاری موارد دیگر که ما در این بخش به مهم‌ترین موارد اشاره کردیم.

پذیره نویسان چند نفر باید باشند؟

در شرکت‌های سهامی عام هیئت‌مدیره از 5 نفر صاحب سهم تشکیل شده است. پس تعداد پذیره نویسان باید به‌اندازه‌ای باشد که محدودیت تعداد هیئت‌مدیره را رفع کند. البته برای حداکثر تعداد هیئت‌مدیره قانونی وضع نشده است و این تعداد می‌تواند تا چندین هزار نفر هم برسد. تعداد پذیره نویسان در شرکت های تازه تاسیس میتواند اندک باشد که از تفاوت عرضه اولیه و پذیره نویسی است.

آیا پذیره نویسی سود دارد؟

سود در پذیره نویسی بستگی به بنیاد و عملکرد شرکت دارد. معمولا پذیره نویسی ریسک بالایی ندارد ولی میزان سود آن در کوتاه مدت از عرضه اولیه کمتر است. شرکت و نگهداری اوراق پذیره نویسی در طولانی مدت ریسک بسیار کمتری دارد.

انواع پذیره نویسی

بسته به نوع تعهد پذیره نویس می‌توان آنها را به دو دسته طبقه‌بندی کرد. در دسته اول پذیره نویس متعهد است که اگر تمامی اوراق بهادار شرکت در موعد مقرر فروش نرفت مابقی سهم را خریداری کند. این پذیره نویس شخص سومی است که جدا از سرمایه‌گذاران است و به آن کارگزار می‌گویند. سپس او قیمت هر سهم را ارزیابی و برای عرضه عمومی منتشر می‌کند. اما در نوع دوم پذیره نویسی تعهدی برای فروش وجود ندارد. شرکت تأمین سرمایه تلاش برای فروش دارد اما چون اجباری در خرید وجود ندارد ممکن است علی‌رغم تلاش فراوان پیداکردن سرمایه‌گذار نتیجه‌بخش نباشد.

پیشنهاد ویژه: گره معاملاتی در بورس چیست؟ چطور آن را رفع کنیم؟

عرضه اولیه چیست؟

حال به بررسی مفهوم عرضه اولیه میپردازیم. شرکت‌های زیادی در بازار بورس ایران معامله می‌شوند و این شرکت‌ها روز اول به‌صورت عرضه اولیه منتشر شده‌اند. از این رو واژه عرضه اولیه به معنی اولین روز معامله یک سهم به وجود آمد. این نوع فروش اولیه به‌صورت ثبت سفارش انجام می‌شود عرضه اولیه می‌گویند که از کلمة IPO گرفته شده است. در ادامه موضوعاتی بحث می‌شود که تفاوت عرضه اولیه و پذیره نویسی را نشان می‌دهد.

زمانی که شرکتی برای اولین‌بار به بازار بورس می‌پیوندد در اولین روز معامله سهام این شرکت یا سازمان، در بازه قیمتی تعیین شده (با توجه به نوع شرکت هر بازه قیمتی می‌تواند باشد) به فروش می‌رسد. برای خرید عرضه اولیه سقف خرید در نظر گرفته شده است و هر شخص می‌تواند مقدار مشخصی سهم بخرد. اگر تعداد متقاضیان بالا باشد به نسبت میزان کمتری سهم به هر شخص خواهد رسید. مدت‌زمان سفارش‌گذاری عرضه اولیه حدود 3 ساعت است.

عرضه اولیه شدن یک شرکت به این معنی نیست که شرکت به‌تازگی شروع به کار کرده است. ممکن است یک شرکت سال‌ها فعال باشد و به‌تازگی به بازار بورس پیوسته باشد. اکثر عرضه اولیه‌ها چون در یک بازه قیمتی پایین به فروش می‌رسند پس از مدت کوتاهی سود خوبی را نصیب سرمایه‌گذاران می‌کنند. این میزان سود بسته به نوع شرکت می‌تواند متفاوت باشد. این موضوع تفاوت عرضه اولیه و پذیره نویسی را نشان می‌دهد.

پیوستن به بازار بورس ایران برای شرکت‌ها یک مزیت بزرگ به‌حساب می‌آید. این شرکت‌ها نقدینگی برای ادامه و توسعه کسب‌وکار خود به دست می‌آورند و برخلاف وام‌های بانکی این نوع تأمین نقدینگی بدون بهره است. اما در عوض سازمان‌ها موظف به ارائه شفاف صورت‌های مالی برای سرمایه‌گذاران هستند.

 بهترین زمان برای فروش عرضه اولیه ؟

یکی از سؤالات مهم برای کسانی که عرضه اولیه خریداری کردند این است که سرمایه‌گذاران چگونه بهترین زمان برای فروش عرضه اولیه را تشخیص دهند؟ نمی‌توان به طور قطعی گفت بهترین زمان برای فروش عرضه اولیه چه زمانی است. اما نگهداری طولانی‌مدت آن باعث نمی‌شود سود کلانی نصیب شما شود. از این رو سرمایه‌گذاران باید این زمان را با توجه به شرایط بازار تشخیص دهند. از آنجایی که سهم برای اولین‌بار وارد بازار شده است تشخیص این زمان برای افراد حرفه‌ای نیز مشکل خواهد بود.

برخلاف پذیره نویسی، هدف عرضه اولیه سود 10 تا ۳0 درصد است و هرچه این سود بیشتر شود؛ نگهداری آن ریسک بیشتری دارد و بهتر است آن را بفروشید که این موضوع تفاوت عرضه اولیه و پذیره نویسی را نشان می‌دهد. در زمانی که بازار متعادل است برخی از عرضه اولیه‌ها سودهایی معادل 100 درصد هم به دارندگان داده‌اند. زمانی که بازار روبه‌رشد است؛ سرمایه‌گذاران سودهای 200 درصد و بالاتر هم از عرضه اولیه‌ها کسب کرده‌اند. اما در زمانی که بازار نزولی است این میزان سود به‌اندازه 10 درصد کاهش‌یافته است.

این اعداد قطعی نیستند و اگر بازار صعودی باشد دلیل بر آن نیست که حتماً عرضه اولیه باید درصد زیادی سود کند. این میزان سود به عوامل زیادی بستگی دارد و نزولی یا صعودی بودن بازار فقط یک عامل نسبی است.

توجه داشته باشید که این مقاله یک توصیه مالی نیست!

آیا عرضه اولیه سهام‌ها همیشه سود ده هستند؟

باور غلطی که بین برخی از سهام‌داران مبتدی وجود دارد این است که عرضه اولیه‌ها همیشه سود ده هستند و قیمت تعیین شده برای هر عرضه اولیه کف قیمتی است و از این مقدار کمتر نمی‌شود. باید گفت که این باور کاملاً غلط است و تحت شرایط بازار و شرایط شرکت و یا سازمان عرضه اولیه‌ها می‌توانند از قیمت اولیه خود پایین‌تر بیاید. نمونه این سهام‌ها می‌توان به سهام سیتا و وسپهر اشاره کرد که در زمان نوشتن این مقاله قیمتی پایین‌تر از قیمت اولیه خود هستند.

تفاوت پذیره نویسی با عرضه اولیه چیست؟

در بخش‌های قبل به‌صورت مفصل راجع به پذیره نویسی و عرضه اولیه در بورس صحبت کردیم اما در این بخش قصد داریم موضوع تفاوت عرضه اولیه و پذیره نویسی را شفاف‌تر بررسی کنیم.

همان‌طور که گفته شد در پذیره نویسی قیمت سهم ثابت و برابر 1000 ریال است ولی در عرضه اولیه این‌طور نیست و بسته به نوع شرکت، تعداد سهام و… قیمت هر سهم متفاوت خواهد بود.

یکی دیگر از تفاوت‌های اصلی بین تفاوت عرضه اولیه و پذیره نویسی در مدت‌زمان سفارش‌گذاری است. در عرضه اولیه‌ها مدت‌زمان در دسترس برای سفارش‌گذاری 2 تا 3 ساعت است در صورتی که این میزان برای پذیره نویسی تا یک ماه نیز افزایش می‌یابد. همچنین نمادهای عرضه اولیه بعد از 48 ساعت در بازار بورس معامله می‌شوند اما این موضوع در خصوص شرکت‌هایی که از طریق پذیره نویسی سرمایه به دست می‌آورند صحیح نیست. چون پذیره نویسی قبل از تأسیس شرکت است و پروسه ثبت آن طول خواهد کشید. این موضوع یکی از مهم‌ترین تفاوت عرضه اولیه و پذیره نویسی است.

پذیره نویسی برای شرکت‌های تازه تأسیس یا در شرف تأسیس است که بیشتر هدفشان برای جذب سرمایه است اما عرضه اولیه‌ها می‌توانند شرکت‌های با سال‌ها فعالیت در بازار باشند و به‌تازگی بخشی از شرکت یا سازمان خود را وارد بازار بورس کرده‌اند.

شرکت‌هایی که به‌صورت عرضه اولیه وارد بازار بورس می‌شوند ریسک کمتری دارند به نسب شرکت‌های که از طریق پذیره نویسی جذب سرمایه می‌کنند.

نکات پایانی در رابطه با پذیره نویسی و عرضه اولیه بورس

در این مقاله از آکادمی حامی سرمایه مشهد تفاوت عرضه اولیه و پذیره نویسی پرداختیم و به طور مفصل و جداگانه مفاهیم عرضه اولیه و پذیره نویسی را شرح دادیم. شرکت‌ها برای شروع کار خود می‌توانند از راه پذیره نویسی کسب سرمایه‌ کنند و سرمایه‌گذاران را به سمت خود جذب کنند و از طرف دیگر پس از ثبت شرکت وارد بازار فرابورس یا بورس شوند. در عرضه اولیه نیز شرکت‌ها می‌توانند برای جذب سرمایه و رشد بیشتر بخشی از شرکت خود را به سهامی عام تبدیل کرده و سرمایه کسب کنند. جالب است بدانید که با شرکت در کلاس های آموزش فارکس در مشهد یا   آموزش ارز دیجیتال در مشهد نیز می توانید از عرضه اولیه ارزهای دیجیتال نیز استفاده کنید.